De EU kondigt in een nieuw wetsvoorstel richtlijnen aan voor de bodemgezondheid. Op 1 augustus 2022 is de consultatie hierover gestart. De VNG zal een reactie indienen, maar roept gemeenten op dit ook zelfstandig te doen. Dat kan tot en met 24 oktober 2022 (1).
Het aangekondigde wetsvoorstel heeft de volgende doelen:
de voorwaarden voor een gezonde bodem specificeren
opties voor de monitoring van bodems vaststellen
regels voor duurzaam bodemgebruik en -herstel vaststellen
De VNG onderkent de problemen met de bodemgesteldheid, maar maakt zich wel zorgen over de gevolgen voor gemeenten. Met name op de volgende punten lopen gemeenten onaanvaardbare risico’s:
Gemeenten zijn vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet verantwoordelijk voor de kwaliteit van de bodem. Nagenoeg alle grond in Nederland voldoet niet aan de in het wetsvoorstel genoemde bodemkwaliteit. Dit betekent dat het voor gemeenten financieel en uitvoeringstechnisch een vrijwel onhaalbare norm is.
Veel van de grond voor woningbouwprojecten, aanleg van infrastructuur en riolering enzovoort gaat uit het buitenland komen. Gezien de fraudegevoeligheid van de grondhandel en zwakke handhaving op grondtransport is het aannemelijk dat deze grond viezer is dan wat op papier is vastgelegd. Gemeenten zijn dan verantwoordelijk om het te laten voldoen aan de EU-norm.
Als Nederland als lidstaat instemt met deze richtlijnen betekent dat naar alle waarschijnlijkheid dat het grondverzet stil komt te liggen, omdat de grond niet voldoet aan de norm. Op veel plekken komen dan ruimtelijke en onderhoudsprojecten opnieuw stil te liggen.
Veel opgaven moeten worden gerealiseerd in een beperkte ruimte, zonder de bodem te beschadigen (verontreiniging, verdichting, afdekking, bodemdaling). De middelen en menskracht voor bodembeheer zijn echter schaars. Gemeenten moeten dus keuzes maken: wat kan wel en wat niet. Voor gemeenten is het belangrijk dat het doel van de wet, in plaats van de regel van de wet, de basis wordt van beleid en wetgeving. Wetgeving moet uitvoerbaar zijn.
In de gebouwde omgeving is de ondergrond vaak niet bereikbaar voor (regen)water, waardoor het grondwaterpeil daalt. In combinatie met toenemende droogte veroorzaakt dit schaarste. Ook zonlicht bereikt de bodem niet. Zonder water en licht komt de natuurlijke werking van ecosysteemdiensten, zoals het vasthouden en bergen van water, zelfreinigend vermogen en uitwisseling van (voedings)stoffen, onder druk te staan. Dat maakt het beheer voor gemeenten lastiger.
