In Nederland willen we steeds meer duurzaam bouwen. Duurzaam bouwen is goed voor het milieu en zorgt voor energie- en kostenbesparingen. De opkomende trend van houtbouw voor nieuwbouwwoningen is daar een goed voorbeeld van. Maar kan een gemeente in een omgevingsplan ook daadwerkelijk harde eisen stellen aan het materiaalgebruik van nieuwbouwwoningen? Hoe ver mag een gemeente daarin gaan?
Het bouwen van woningen met hout is een duurzaam alternatief voor schaarse en CO₂-intensievere bouwmaterialen zoals beton, staal, steen en cement. Hout is een hernieuwbare biologische grondstof en kan bovendien hergebruikt worden. Met de keuze voor houtbouw worden primaire grondstoffen gespaard en wordt CO₂-uitstoot verminderd. Ook is de stikstofuitstoot op de bouwlocatie beperkt, dankzij het lichte gewicht van hout en de mogelijkheid tot prefabricage in de fabriek.
Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet en ook het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) in werking getreden. In het Bbl zijn verschillende regels opgenomen met het oog op de duurzaamheid van nieuwbouwwoningen, maar het Bbl stelt geen verplichtingen aan de materiaalkeuze.
Een gemeente kan van rijksregels afwijken door maatwerkregels op te stellen of maatwerkvoorschriften op te leggen. Maatwerkregels kunnen worden opgenomen in het omgevingsplan en gelden dan als algemene decentrale regels voor een gebied of een bepaalde categorie activiteiten (bijvoorbeeld afwijkende geluidsnormen op een bedrijventerrein). Maatwerkvoorschriften worden opgelegd in een maatwerkbesluit en zijn bedoeld voor individuele, specifieke gevallen (bijvoorbeeld tijdelijk van geluidsnormen afwijken tijdens werkzaamheden). Zowel maatwerkregels als maatwerkvoorschriften zijn alleen toegestaan als het betreffende centrale besluit, in dit geval het Bbl, expliciet de mogelijkheid biedt om maatwerk toe te passen. En daar zit nu net de crux.
Er zijn geen landelijke regels die houtbouw verplichten. Bovendien biedt het Bbl géén mogelijkheid om maatwerkregels of -voorschriften op te stellen of op te leggen met betrekking tot duurzaam materiaalgebruik bij de bouw van woningen. Die keuze is overigens bewust gemaakt. Rond de invoering van de Omgevingswet was de gedachte dat gelijke regels in het hele land het eenvoudiger maakt om op verschillende bouwlocaties dezelfde woningtypen neer te zetten. Dat zou de bouw versnellen. Versnippering van regelgeving zou dit proces vertragen, volgens de wetgever.
Hoewel houtbouw een uitstekende optie is voor duurzaam bouwen van woningen, kunnen gemeenten dit juridisch niet afdwingen via het omgevingsplan. Het Bbl biedt hiervoor geen ruimte. Dit is een bewuste keuze van de wetgever. Gelijke regels voor alle gemeenten zou moeten bijdragen aan snellere woningbouw, ook al gaat dat soms ten koste van lokale duurzaamheidsambities.
