Een groene tuin helpt tegen hitte, droogte en wateroverlast én is een bron van dagelijks geluk. Tijdens de Grote Plantdagen ontdekten bewoners in Utrecht en Arnhem hoe eenvoudig het kan zijn: tegels eruit, leven erin. Met hulp, korting en een duwtje in de rug veranderden versteende tuinen in levende oases vol planten, insecten en frisse lucht. Het resultaat? Enthousiaste buurtbewoners en veel nieuw groen. Wat kunnen we leren van dit initiatief om de rest van Nederland te vergroenen?
“In totaal is er bijna een basketbalveld nieuw groen bijgekomen in vier wijken in Utrecht en Arnhem. Er deden 157 bewoners mee,” vertelt Eline Steenhuisen. Zij is gedragsexpert en onderzoekt samen met onderzoeksbureau Motivaction() wat mensen kan overtuigen om tegels te vervangen door planten in hun tuin. Hoe meer groene tuinen, hoe beter, vinden zij. Een groene tuin kan de effecten van extreem weer door klimaatverandering namelijk verminderen. Zo werkt een vitale bodem als een spons voor regenwater en zorgen planten voor verkoeling op hete dagen en een grotere biodiversiteit. Bovendien maakt een groene tuin mensen blij. En dat was tijdens de plantdagen goed te merken.
De Grote Plantdagen zijn een initiatief van Hester de Boer (beleidsmedewerker klimaatadaptatie) en Eline Steenhuisen (Behavioral Insights Team - BIT) van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en werden georganiseerd in samenwerking met IVN Natuureducatie() en creatief conceptbureau Frank Lee(), organisator van het NK Tegelwippen().
160 vaste planten en een appelboom gingen bij Ravenna Pols uit Arnhem tijdens de Grote Plantdag de grond in. “Ik heb zestien vierkante meter aan tegels gewipt en plantborders gemaakt,” vertelt ze enthousiast. “Voor mijn verjaardag vroeg ik 350 biologische bloembollen, die komen er nog bij.” Slechts een paar maanden geleden vond Ravenna alle beestjes vies en was haar tuin meer grijs dan groen. Maar na een informatieavond over de Grote Plantdag, een korte online cursus “De levende tuin”() én de Grote Plantdag in oktober is ze helemaal om. Komende lente eet ze met haar kinderen voor het eerst aardbeien en frambozen uit eigen tuin. Inmiddels wil ze ook insectenhotels en een egelhuisje. “Ik vind het mooi om te beseffen dat je een groene tuin niet alleen voor jezelf maakt, maar ook voor al die dieren.”
Deze plantdagen zijn een vervolg op het onderzoek van Motivaction ‘Gedragsanalyse om tuinen te vergroenen()’. “Daaruit blijkt dat ‘intrinsieke motivatie’ (ik wil het) en ‘eigen effectiviteit’ (ik kan het) de belangrijkste voorspellers zijn voor tuineigenaren om hun tuin te vergroenen. Daarnaast willen veel mensen graag een opgeruimde tuin,” zegt Eline. Het eerste betekent dat sommige mensen het echt wel willen, maar nog een zetje nodig hebben. Het tweede geeft aan dat tuineigenaren niet altijd precies weten hoe ze te werk moeten gaan. Hoe voer je bijvoorbeeld tegels en zand af? Aan de hand van de resultaten uit het onderzoek, gingen Hester en Eline van het ministerie met IVN Natuureducatie en communicatiebureau Frank Lee aan de slag om de Grote Plantdagen en de bijbehorende communicatie vorm te geven.
Aan motivatie voor een groene tuin ontbrak het Ravenna en haar man niet. Op vakantie in Normandië genoten zij zó van de natuur, dat ze al langer droomden van een groene achtertuin. Maar jaren later weten ze nog steeds niet hoe ze moeten beginnen. “Het is zo’n gedoe en hoe weet je wat je wil?” Toen viel de flyer van de Grote Plantdag in de brievenbus. “De woorden ‘hulp’ en ‘gratis appelboom’ trokken de aandacht,” lacht Ravenna. “Dít was onze kans om stappen te maken in de tuin. We kregen hulp om tegels af te voeren en er was al nagedacht over plantpakketten die je in je tuin kunt zetten. Het was heel fijn dat de planten van een duurzame kwekerij kwamen. Het sprak ons ook aan dat we veel korting op de planten kregen.”
De meeste deelnemers kozen een plantenpakket voor twee of vier vierkante meter. De Grote Plantdagen leverden in totaal 416 vierkante meter extra groen op in de vier wijken. Na de Grote Plantdagen stuurde IVN een vragenlijst naar de deelnemers. Ravenna blijkt niet de enige enthousiaste tegelwipper. In de enquête geven de deelnemers de Grote Plantdagen een klinkende 8,5. De belangrijkste redenen om mee te doen zijn: een korting van 65% op het plantenpakket, dat het plantenpakket al samengesteld is en een reeds bestaande wens voor een groene tuin. Hoewel het grootste deel van de deelnemers al (enige) ervaring met tuinieren had, viel er toch nog genoeg te onttegelen. Bij 64% van de deelnemers bestond de tuin uit meer tegels dan planten, van wie 29% een vrijwel verharde, of vooral verharde tuin had.
Voorafgaand aan de Grote Plantdagen deed onderzoeksbureau Motivaction een nulmeting onder tuineigenaren in de pilotwijken om te ontdekken hoe het gesteld is met kennis en houding over groene tuinen, motivatie om de tuin groener te maken en intentie (ben je van plan de tuin echt groener te maken?). Dat onderzoek deden ze in de deelnemende wijken in Utrecht en Arnhem, maar ook bij een landelijk panel.
“Na de Grote Plantdagen kijken we of we een verschil zien, niet alleen bij deelnemers, maar ook bij andere tuineigenaren in de wijk,” legt Eline uit. “De hoop is namelijk dat we niet alleen deelnemers van de Grote Plantdag bereiken maar een groter effect creëren in de rest van de pilotwijken. Met deze resultaten en die van de enquête onder deelnemers wegen de onderzoekers af of er voor deze Grote Plantdagen een blauwdruk kan worden gemaakt die meer gemeentes van Nederland kunnen gebruiken. Iedere tegel die je vervangt door groen is winst.”
