Met de Ontwerp-Nota Ruimte schetst het kabinet hoe Nederland de komende dertig jaar wordt ingericht. In ruim 300 pagina’s staat beschreven hoe het kabinet woningbouw, landbouw, energie, natuur, defensie, economie en water in samenhang gaat aanpakken. Omdat de beschikbare ruimte beperkt is, benadrukt demissionair minister Mona Keijzer de noodzaak van nationale regie. Na vaststelling krijgt de nota de status van nationale omgevingsvisie onder de Omgevingswet en vormt zij daarmee een bindend kader voor overheden.
De nota werkt met het motto elke regio telt en steunt daarbij op drie principes:
Ruimte zoveel mogelijk meervoudig benutten
Aansluiten bij de kenmerken van regio
Voorkomen dat problemen worden doorgeschoven naar toekomstige generaties.
De beleidskeuzes zijn geordend langs vier thema’s: wonen, werken en bereikbaarheid; economie en energie; landbouw en natuur; en water en bodem.
Voor wonen en werken ligt de nadruk op de nabijheid van woningen, werkgelegenheid en voorzieningen, met sterke stedelijke knooppunten als motor voor bereikbaarheid en leefbaarheid. Daarbij zijn nieuwe grootschalige woningbouwlocaties aangewezen in onder meer Alkmaar en Helmond.
Op het terrein van economie en energie wordt het belang van strategische autonomie en duurzame ontwikkeling benadrukt. Energie-intensieve industrieclusters krijgen prioriteit en de Noordzee wordt optimaal benut voor windenergie en infrastructuur.
De Nederlandse landbouw is van groot belang voor voedselzekerheid, leefbaarheid en cultuurlandschappen, en wordt ontwikkeld in balans met natuur, water en bodem. Voor een robuust natuursysteem wordt ingezet op herstel van natuurgebieden en op combinaties met andere functies, zoals defensie.
Voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening reserveert het kabinet ruimte rond rivieren en grote wateren. Tegelijkertijd worden regio’s verantwoordelijk voor hun eigen waterbeheer en klimaatadaptatie.
De Nota Ruimte schetst belangrijke kaders die op veel sectoren invloed hebben. De eerste reacties op de Nota zijn dan ook al binnen.
Gemeenten, verenigd in de VNG, wijzen erop dat landelijke keuzes direct doorwerken op lokaal niveau. Zij vinden samenwerking en samenhang cruciaal en vragen om meer duidelijkheid in de rolverdeling tussen rijk en decentrale overheden. Ook pleiten zij voor meerjarig commitment en financiële ontschotting, zodat zij niet bij elke kabinetswisseling met wisselende uitgangspunten worden geconfronteerd.
Natuur- en milieuorganisaties maken zich zorgen dat natuur slechts een bijrol speelt. Zij stellen dat behoud en herstel van biodiversiteit om een fundamentele beleidsomslag vraagt, beginnend bij een natuur inclusieve landbouw. In de ontwerpnota krijgen deze concepten maar weinig ruimte.
De ontwerp-Nota Ruimte laat vergeleken met eerdere versies duidelijk ambities zien, met name op het onderwerp ‘wonen’: er zijn 127 nieuwe regionale woningbouwlocaties aangewezen, de nationale locaties zijn uitgebreid en er komt meer ruimte voor kleinschalige woningbouw.
Zoals Friso de Zeeuw ook benadrukt, is het ontbreken van een uitvoeringsagenda wel een gemis: zonder duidelijke afspraken over geld en organisatie blijft onduidelijk hoe de plannen uit de Nota gerealiseerd kunnen worden.
De komende maanden bespreekt de Tweede Kamer de Nota en vindt een brede consultatie plaats. Parallel daaraan gaat het kabinet aan de slag met een uitvoeringsagenda die de plannen moet onderbouwen met financiering, organisatie en concrete stappen.
