In het vorige artikel ben ik ingegaan op de veranderingen die de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen met zich meebrengt. Onder deze wet verschuift het toezicht op de naleving van de technische bouwvoorschriften van het college van burgemeester en wethouders naar de kwaliteitsborger: een private partij die onafhankelijk is van opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers. De gemeente blijft wel toetsen aan het onder de Omgevingswet geldende omgevingsplan, nu nog het bestemmingsplan. De gemeente blijft ook verantwoordelijk voor het toezicht op gebouwde bouwwerken. Om de sector voor te bereiden op de wijzigingen, lopen er momenteel proefprojecten met de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Anders dan waar we in het vorige artikel vanuit gingen, is de inwerkingtreding van deze wet met het uitstel van de Omgevingswet naar 1 januari 2022 verschoven. In dit tweede deel zoom ik in op de proefprojecten en hoe het oefenen met het nieuwe stelsel de partijen afgaat.
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hebben een bestuursakkoord gesloten over de implementatie en invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Er is onder meer afgesproken dat 10% van de huidige vergunningen onder gevolgklasse 1[1] als proefproject wordt doorlopen. In de periode tot de invoering van de wet werken diverse partijen aan die proefprojecten op basis van de nieuwe werkwijze. Dit is nodig om de samenwerking tussen de verschillende partijen te versterken en ervaring op te doen met de instrumenten voor kwaliteitsborging. Daarnaast kunnen knelpunten worden achterhaald die de implementatie van de Wkb nu nog in de weg staan. Verder is het van belang dat de proefprojecten representatief zijn voor de vergunningverlening. Dit betekent dat gewerkt moet worden met verschillende soorten bouwwerken, grote en kleine gemeenten moeten meedoen met de proefprojecten en dat verschillende instrumenten en kwaliteitsborgers worden ingezet.
Om de proefprojecten goed te laten verlopen, is er een aantal spelregels opgesteld. Proefprojecten worden zoveel mogelijk uitgevoerd alsof de Wkb al in werking is getreden en alle partijen worden betrokken: gemeente, kwaliteitsborger, initiatiefnemer, aannemer en andere belanghebbenden zoals bijvoorbeeld architecten. Op dit moment zijn er geen formeel toegelaten instrumenten en kwaliteitsborgers. Voor de proefprojecten zijn echter wel instrumenten aangewezen die voorlopig zijn toegelaten en kunnen worden toegepast in de proefprojecten. Bij de instrumenten zijn ook de kwaliteitsborgers aangewezen die toestemming hebben om deze instrumenten toe te passen. Omdat er nog geen toezichthouder is, dient de instrumenthouder toe te zien op de kwaliteitsborger.
Voor het volledige overzicht van de spelregels verwijs ik naar de Memo spelregels proefprojecten gevolgklasse 1, van 6 september 2019.
Bij de proefprojecten wordt dus gewerkt volgens de nieuwe, toekomstige werkwijze. Vergunningverlening vindt echter nog wel plaats volgens de huidige regels van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Dit heeft te maken met de rechtszekerheid voor de vergunninghouder en het belang van derden die zich willen verzetten tegen de vergunning. De omgevingsplanactiviteit-vergunning die straks onder de Omgevingswet geldt, bestaat nu immers nog niet.
Doe je mee aan een proefproject, dan is de eerste stap het aanvragen van een omgevingsvergunning voor het bouwen. De aanvraag dient gegevens te bevatten met betrekking tot de ruimtelijke ordening, de bouwverordening en welstand. Ook moet de aanvraag informatie bevatten waaruit blijkt hoe het bouwwerk bouwtechnisch wordt uitgewerkt. Het bevoegd gezag krijgt zo de mogelijkheid om te beoordelen in hoeverre sprake is van aandachtspunten of risico’s die in het borgingsplan moeten worden opgenomen (zie stap twee). De aanvrager geeft in deze fase ook aan welke kwaliteitsborger bij de uitvoering is betrokken en welk instrument wordt toegepast. Het bevoegd gezag verleent vervolgens, indien het bouwplan voldoet aan alle vereisten, de omgevingsvergunning voor het bouwen. De vergunning bevat in ieder geval de voorwaarde dat gegevens en bescheiden vier weken voor uitvoering van de werkzaamheden aan het bevoegd gezag ter beschikking worden gesteld (zie stap twee).
De aanvrager moet vervolgens het borgingsplan aanleveren. Het borgingsplan bestaat uit een risicobeoordeling, beheersmaatregelen die in het project zijn getroffen en een beschrijving van het uit te voeren toezicht van de kwaliteitsborger. In de risicobeoordeling wordt rekening gehouden met onder meer de voorschriften uit het Bouwbesluit 2012. De kwaliteitsborger stelt de gegevens en bescheiden die worden gebruikt voor het uitvoeren van de kwaliteitsborging ter beschikking aan het bevoegd gezag. Deze informatie hoeft niet te worden ingediend, maar moet wel op verzoek van het bevoegd gezag verstrekt kunnen worden.
Om de proefprojecten goed te laten verlopen, is het van belang om vooraf werkafspraken te maken over de taakverdeling en wat het bevoegd gezag wel en niet gaat doen. Wat monitort het bevoegd gezag bijvoorbeeld en hoe ziet de kostenverdeling eruit? En wat als een bevoegd gezag een aanvraag wil schaduwtoetsen en tot een ander oordeel komt dan de kwaliteitsborger? Het is raadzaam om vooraf af te spreken hoe de partijen in dergelijke situaties handelen zodat je geen discussie achteraf krijgt.[2]
In het bestuursakkoord is afgesproken dat voordat de Wkb in werking kan treden, er voldoende proefprojecten moeten zijn uitgevoerd. Het is van belang dat alle partijen, dus onder meer het bevoegd gezag, opdrachtgevers en aankomende kwaliteitsborgers, meedoen aan de proefprojecten. Alleen zo komen we erachter of het nieuwe stelsel werkt. Tot nu toe loopt het niet storm bij gemeenten. Op de ‘marktplaats voor proefprojecten’ staan op dit moment 24 gemeenten die op zoek zijn naar proefprojecten voor de Wkb.[3] Gemeente Rotterdam heeft een heel team en een projectleider klaarstaan om de proefprojecten te begeleiden, maar vooralsnog heeft niemand zich aangemeld. [4] Gemeente Rotterdam probeert proefprojecten te stimuleren door een snelle behandeling van aanvragen en door begeleiding te bieden. Gemeente Emmen gaat verder dan alleen het begeleiden van een initiatiefnemer en betaalt ook de kosten van een kwaliteitsborger.
Dat partijen niet staan te springen om aan een proefproject mee te doen blijkt ook uit de volgende cijfers. In het bestuursakkoord is afgesproken dat 10% van de huidige vergunningen als proefproject wordt uitgevoerd. Dat zijn zo’n 2000 tot 4500 projecten. [5] Uit een overzicht van lopende proefprojecten komt naar voren dat tot nu toe 40 proefprojecten lopen die volgens de spelregels worden uitgevoerd en 161 proefprojecten die op basis van voorlopig toegelaten instrumenten worden uitgevoerd maar waarbij niet alle partijen zijn betrokken dan wel waarbij kwaliteitsborgers en bouwers samen oefenen met werken onder de Wkb. [6] De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de voorzitter van de VNG hebben in het bestuurlijk akkoord afgesproken dat indien de 10% niet wordt gehaald, zij elkaar bestuurlijk kunnen aanspreken. De sector moet nog aan de slag om de 10% te halen. Het positieve nieuws is dat de sector nog bijna een heel jaar de tijd heeft om samen te werken en ervaring op te doen om gezamenlijk eventuele knelpunten van de Wkb te achterhalen.
[1]Onder gevolgklasse 1 vallen Grondgebonden eengezinswoningen inclusief nevenfuncties, woonboten, vakantiewoningen, bedrijfspanden van maximaal twee bouwlagen, kleine fiets- en voetgangersbruggen, overige bouwwerken geen gebouw zijde tot maximaal 20 meter hoog en verbouwingen van de eerder genoemde bouwwerken.
[2]Webinar Proefprojecten: de praktijk aan het woord, https://vng.nl/artikelen/webinar-proefprojecten-de-praktijk-aan-het-woord-september-2020
[3]Er is gekeken tot het moment van publiceren van deze blog.
[4]Er is gekeken tot het moment van publiceren van deze blog.
[5]https://www.bouwendnederland.nl/actueel/nieuws/13553/wet-kwaliteitsborging-uitgesteld-meer-tijd-om-de-wkb-te-implementeren
[6] Het overzicht bevat de stand van zaken tot juni 2020. Er is gekeken tot het moment van publiceren van deze blog.
