Een aantal wettelijke kaders die voor de energietransitie belangrijk zijn wordt herzien. Denk aan de regels over elektriciteit, warmte en gas. Deze wijzigingen hebben gevolgen voor de Omgevingswet.
Het wetsvoorstel Energiewet beoogt regels over gas- en elektriciteitsproductie, distributie en levering samen te voegen en te moderniseren. Het gaat bijvoorbeeld over marktdeelnemers en de taken en bevoegdheden van de systeembeheerders. Ook de ruimtelijke inpassing van grootschalige infrastructuur wordt mede door de Energiewet geregeld. De Energiewet bevat bepalingen over de verplichte toepassing van het projectbesluit bij grote energieprojecten of uitbreidingen van de infrastructuur. Verder brengt het wetsvoorstel Energiewet geen wijzigingen in de Omgevingswet aan.
Het wetsvoorstel collectieve warmte geeft een nieuw wettelijk kader voor warmtelevering door collectieve warmtenetten. Daarin staan regels over de aanwijzing van warmtebedrijven en de verplichtingen die deze bedrijven hebben richting gebruikers van een warmtenet. In het voorstel wordt ook de gemeentelijke regierol en de wijkgerichte aanpak voor de realisatie van warmtenetten beter geregeld. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld een warmtekavel vaststellen. Dat is een gebied waarbinnen een collectieve warmtevoorziening haalbaar is. Binnen dat gebied kan een warmtebedrijf worden aangewezen dat de plicht heeft om warmte te leveren aan iedereen die daarom vraagt.
De Wet collectieve warmte brengt geen wijzigingen aan in de Omgevingswet zelf. Wel hangen de verschillende stappen in de wijkgerichte aanpak samen met verschillende instrumenten uit de Omgevingswet. De samenhang daartussen wordt mede geborgd door de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie.
Het wetsvoorstel gemeentelijke instrumenten warmtetransitie wijzigt onder meer de Gaswet en de Omgevingswet. De Gaswet wordt gewijzigd zodat gemeenten regels kunnen stellen over het beëindigen van aardgaslevering in een bepaald gebied. De Omgevingswet wordt gewijzigd door een gemeentelijk warmteprogramma als verplicht programma aan te wijzen en door het mogelijk maken van de aanwijsbevoegdheid. Hierdoor kunnen gemeenten in het omgevingsplan regels stellen over het beëindigen van aardgaslevering in een bepaald gebied en de realisatie van een alternatief, zoals een warmtenet.
De aanwijsbevoegdheid kan alleen worden toegepast als de gemeente een warmteprogramma heeft vastgesteld. Het warmteprogramma kan bijvoorbeeld volgen na vaststellen van het warmtekavel. Nadat een warmtebedrijf is aangewezen voor dat warmtekavel, kan de gemeente het omgevingsplan wijzigen. Daarin kan de gemeente dan regels stellen over beëindiging van aardgaslevering in een gebied en een duurzaam alternatief in de vorm van een warmtenet aanwijzen.
