Op 1 januari 2025 is het Verzamelbesluit Besluit bouwwerken leefomgeving 2024 in werking getreden. Dit verzamelbesluit zorgt voor andere regels over de handhaving van bouwtechnische voorschriften. Ook zijn de regels voor bouwtechnisch vergunningvrij bouwen aangepast: er is nu meer bouwtechnisch vergunningvrij. Kort daarvoor is in december 2024 een VNG-infoblad over het werken met een maatwerkvoorschrift bij het ontbreken van de verklaring van de kwaliteitsborger verschenen als alternatief voor het beoogde ingebruiknamebesluit. Kortom, de regels over hoe om te gaan met bouwtechnische voorschriften zijn volop in beweging.
Uit het inmiddels vervallen artikel 1b leden 1 en 4 Woningwet volgde dat het verboden is een bouwwerk in strijd met de technische nieuwbouwvoorschriften te bouwen en in stand te laten. Ook was in beide leden geregeld dat de omgevingsvergunning ‘hoger’ is dan de technische nieuwbouwvoorschriften. Als uit de tekeningen en berekeningen bij de vergunningaanvraag volgde dat het bouwwerk niet aan de nieuwbouwvoorschriften zou gaan voldoen en niettemin de omgevingsvergunning voor bouwen werd verleend, dan mocht de gemeente niet achteraf de nieuwbouwvoorschriften handhaven. Dit vanwege de rechtszekerheid.
Op 1 januari 2025 is alsnog een opvolger van artikel 1b Woningwet gekomen: artikel 2.7a Bbl. Daarin staat dat voor zover een omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit afwijkt van een in hoofdstuk 4 of 5 gestelde regel (de nieuwbouw- en verbouwvoorschriften), alleen de omgevingsvergunning en de daaraan verbonden voorschriften van toepassing zijn.
Met de Omgevingswet is de omgevingsvergunning voor de (technische) bouwactiviteit geïntroduceerd. De gemeente toetst daarbij het bouwplan enkel aan de bouwtechnische voorschriften. In artikelen 2.25, 2.26 en 2.27 Bbl staat wanneer al dan niet een dergelijke omgevingsvergunning voor een bouwwerk is vereist. Alle bouwwerken zijn in beginsel bouwtechnisch vergunningvrij. Vervolgens dient in artikel 2.25 Bbl (bouwwerk met dak) en artikel 2.26 Bbl (bouwwerk zonder dak) te worden gekeken of niet toch een omgevingsvergunning voor de (technische) bouwactiviteit is vereist. Als het bouwwerk in één van beide artikelen is aangewezen, dient nog te worden gekeken in artikel 2.27 Bbl of niet toch een uitzondering geldt waardoor het bouwwerk desalniettemin bouwtechnisch vergunningvrij is. Bekende uitzonderingen waarin toch geen bouwtechnische omgevingsvergunning is vereist, betreffen bouwwerken uit gevolgklasse 1 en verbouwingen (waarbij de draagconstructie, brandcompartimentering en gevelisolatie niet wijzigen).
Het Verzamelbesluit Bbl 2024 heeft op 1 januari 2025 wijzigingen aangebracht in het bouwtechnisch vergunningvrij bouwen. Zo komt in artikel 2.25 Bbl tot uitdrukking dat een brug lager dan 5 meter in beginsel ook bouwtechnisch vergunningplichtig is (tenzij deze brug valt onder gevolgklasse 1). Ook komt in artikel 2.27 lid 1 onder b Bbl tot uitdrukking dat een wijziging van de gevelisolatie bouwtechnisch vergunningvrij is als isolatie in de bestaande spouw wordt aangebracht met behoud van het bestaande buitengevelblad. Ook staat nu in artikel 2.27 lid 2 Bbl o.a. dat zonnepanelen bouwtechnisch vergunningvrij zijn, net zoals bouwwerken voor een nutsvoorziening die niet hoger zijn van 5 meter.
Een ongelukkige wijziging is artikel 2.26 lid 1 onder c Bbl in navolging van de uitleg die het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) geeft aan de artikelen 2.25, 2.26 en 2.27 Bbl. De vraag of een omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit nodig is, betreft een veiligheidsvraag. Dit maakt dat het onlogisch zou zijn als het doorslaan van een dragende muur op de begane grond (beneden de 5 m) bouwtechnisch vergunningvrij zou zijn. Het IPLO stelde voor de wetswijziging dat voor de dragende muur dient te worden gekeken naar artikel 2.26 Bbl, nu die muur geen dak heeft. Aangezien die dragende muur lager is dan 5 m, is deze voorafgaand aan de wetswijziging bouwtechnisch vergunningvrij, aldus IPLO. Daarom is op 1 januari 2025 in artikel 2.26 lid 1 onder c Bbl opgenomen dat de draagconstructie of de indeling in brandcompartimenten, subbrandcompartimenten of beschermde subbrandcompartimenten wijzigt. Het doorslaan van die dragende muur (beneden de 5 m) is dan alsnog bouwtechnisch vergunningplichtig.
Deze wijziging was echter niet nodig als de artikelen op een andere manier gezamenlijk worden gelezen. Dan wordt bij het doorslaan van de dragende muur in een bouwwerk met dak eerst gekeken in artikel 2.25 Bbl of dat bouwwerk an sich bouwtechnisch vergunningplichtig is, bijvoorbeeld omdat het bouwwerk zelf hoger is dan 5 m of dat een hoofdgebouw wordt gerealiseerd. Voor het doorslaan van de dragende muur wordt dan vervolgens naar artikel 2.27 lid 1 onder b Bbl gekeken. Het doorslaan van een dragende muur is in laatstgenoemde bepaling bouwtechnisch vergunningplichtig (ook als deze muur lager is dan 5 m).
In artikel 2.21 lid 1 Bbl is bepaald dat zonder rechtsgeldige gereedmelding een gerealiseerd bouwwerk uit gevolgklasse 1 niet twee weken daarna feitelijk in gebruik mag worden genomen. Bij die gereedmelding moet o.a. een verklaring van de kwaliteitsborger worden gevoegd dat het bouwwerk voldoet aan de nieuwbouwvoorschriften. De kwaliteitsborger kan de verklaring weigeren te verstrekken als het bouwwerk op ondergeschikte onderdelen niet aan die nieuwbouwvoorschriften voldoet. De gemeente kan handhaving tegen de feitelijke ingebruikname dan echter disproportioneel vinden.
De wetgever wilde eerst een ingebruiknamebesluit opnemen in het Bbl waarmee de gemeente instemde met ingebruikname ondanks dat de verklaring van de kwaliteitsborging ontbrak. Dit was het geval als de gemeente het disproportioneel vond als het bouwwerk aangepast moest worden opdat alsnog de verklaring zou worden afgegeven.
In december 2024 is echter het infoblad ‘Maatwerkvoorschrift: Bij ontbreken van verklaring kwaliteitsborging én verbod op ingebruikname disproportioneel is’ van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) verschenen. Dit infoblad suggereert dat er geen ingebruiknamebesluit meer in het Bbl zal worden opgenomen. In de plaats daarvan wijst het infoblad gemeenten op de mogelijkheid een maatwerkvoorschrift te nemen als de kwaliteitsborger geen verklaring afgeeft. Vreemd genoeg is niet in het infoblad uitgewerkt hoe dit maatwerkvoorschrift het ingebruiknameverbod uit artikel 2.21 lid 1 Bbl wegneemt.
In januari 2025 is het boek Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) toegelicht: Voor vergunningverlening, handhaving en kwaliteitsborging verschenen van auteur mr. dr. ing. Peter de Haan. Het bijzondere aan dit boek is dat niet alleen uitleg wordt gegeven over de bouwtechnische voorschriften uit het Bbl en uit de bruidsschat, maar ook over de context van deze bouwtechnische voorschriften. Met andere woorden, het boek gaat in op de vergunningverlening van de (technische) bouwactiviteit en bouwtechnisch vergunningvrij bouwen. Daarnaast komt de handhaving van bouwtechnische voorschriften aan de orde en is aandacht voor het stelsel van kwaliteitsborging.
