Op 28 november vond in Academiehuis Grote Kerk Zwolle een nationaal evenement plaats over religieus erfgoed: ‘De toekomst van Religieus Erfgoed-na de kerkenvisies, nu de praktijk’. Zes jaar na de start van de kerkenvisies werd de stand van zaken opgemaakt.
De dag werd georganiseerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de provincie Overijssel en het Steunpunt Cultureel Erfgoed Overijssel. Ruim 280 belangstellenden bezochten de bijeenkomst.
Gert Harm ten Bolscher, gedeputeerde van de provincie Overijssel, die in 2023 een impactstudie naar de kerkenvisies heeft laten doen, nam in het openingsdeel het woord. Ten Bolscher onderschrijft de urgentie om nu door te pakken met de uitvoering van de kerkenvisies: Als er geen visie op religieus erfgoed is vanuit gemeenten en provincies, is de kans groot dat onze inwoners belangrijke gebouwen voor verbinding en ontmoeting kwijtraken. Religieus erfgoed biedt daarnaast kansen om een bijdrage te leveren aan andere thema’s zoals leefbaarheid, verduurzaming en wonen. Daar ontstaat meerwaarde.
Judith Toebast, programmaleider Toekomst Religieus Erfgoed bij de RCE, presenteerde de nieuwe Kerkenvisie feiten en inzichten. Deze publicatie geeft inzicht in de meest recente ontwikkelingen op het gebied van religieus erfgoed. Opvallend volgens Toebast is dat: …mede door de kerkenvisies in de helft van de 233 gemeenten die een kerkenvisie heeft, religieus erfgoed nu expliciet opgenomen is in hun omgevingsvisie, of heeft het voornemen om dat te gaan doen. 15% heeft dat ook al daadwerkelijk gedaan. Ik hoop na vandaag nog veel meer.
Om dat verder te stimuleren is er een handreiking gemaakt door de VNG, FGM en RCE. Deze stevige handreiking Religieus erfgoed in beweging werd vervolgens uitgereikt vanuit de VNG aan de wethouder van Zwolle Anja Roelfs.
Jetske van Oosten, specialist in social design, vervolgde met een Masterclass 'Verbinden door Maakkracht'. Hoe kunnen we de maakkracht in ons zelf, maar ook in de ander activeren om het religieus erfgoed toekomstbestendig te maken. Volgens van Oosten, helpt het om: ….grote problemen eerst klein te maken, dan kun je beginnen en dat is ontzettend belangrijk. Met een eerste stap bied je de mogelijkheid aan iedereen om mee te doen en daar worden mensen enthousiast van. Het devies: Groot denken, klein doen, groots vieren.
Een geanimeerd debat met Rijksbouwmeester Francesco Veenstra, Theoloog Joost Röselaers en historicus James Kennedy over de toekomst van het religieus erfgoed volgde. Alle drie benadrukten op hun eigen manier dat er wel degelijk een toekomst voor religieus erfgoed is, mits je de verbinding met de samenleving opnieuw tot stand weet te brengen. Veenstra, die met zijn planologie doorgaans al in de 22ste eeuw zit, gaf aan …dat je mensen uit de omgeving van de kerken in hun rollen kan zetten om de toekomst van de kerken te faciliteren zoals een koster dat al eeuwen gewend is te doen.
James Kennedy benadrukte dat er nog veel partijen zijn die de stap nog niet durven te nemen om zich open te stellen voor de nieuwe verbinding. Het is een lang, maar belangrijk proces om elkaar leren te vertrouwen om te komen tot het punt dat het kerkgebouw weer die verbindende en maatschappelijke rol krijgt die het ooit had.
Meike Verhagen van het Grote Kerken Overleg verraste slotspreker Susan Lammers, directeur van de RCE, met het rapport Midden in de Samenleving, een verkenning van de maatschappelijke betekenis van grote stadskerken. Susan Lammers benadrukte tot slot de rol van de kerk als huiskamer van de stad in haar terugblik op deze dag.
De tweede editie van de Kerkenvisies feiten en inzichten is uit. Deze publicatie uit november 2024 geeft recente feiten en ontwikkelingen weer, die mede namens de kerkenvisies zijn ontstaan in het Nederlands religieuze erfgoed.
Download in Nederlands: 'Kerkenvisies feiten en inzichten 2'
Eind 2021 publiceerde we de eerste editie van de Kerkenvisies feiten en inzichten. Deze werd afgelopen jaren veel gebruikt door onder meer overheden en organisaties om een helder beeld te krijgen van de situatie rondom het religieus erfgoed. Nu is er de ge-update versie: Kerkenvisies feiten en inzichten 2 (november 2024). Het geeft de ontwikkeling aan van de kerkenvisies in Nederland in de periode 2021 en 2024. Zichtbaar is hoe ver gemeentes zijn met hun kerkenvisie en hoe het religieus erfgoed mede dankzij de kerkenvisies ingebed is in het gemeentelijk beleid. Ook is er aandacht voor onder meer verduurzaming, leegstand, sloop en nieuwbouw van gebedshuizen.
